De Stijl  (1917-1931)
 

  
     
 

 

De Stijl is een Nederlandse kunstbeweging, vernoemd naar het in 1917 in Leiden opgerichte tijdschrift De Stijl.
De belangrijkste leden van De Stijl waren Theo van Doesburg, Piet Mondriaan, Vilmos Huszár, Bart van der Leck, J.J.P. Oud, Jan Wils, Robert van 't Hoff, Gerrit Rietveld en Georges Vantongerloo.
De Stijl is vooral een project van kunstenaar en publicist Theo van Doesburg, de zelfbenoemde oprichter, redacteur en propagandist van De Stijl.
De leden van De Stijl streefden naar een radicale hervorming van de kunst, die gelijke tred hield met de technische, wetenschappelijke en sociale veranderingen in de wereld.  Deze hervorming bestond uit het gebruik van een minimum aan kleuren (primaire kleuren, gecombineerd met zwart, wit en grijs) en een zo eenvoudig mogelijke vormgeving (bij voorkeur volgens het orthogonaal stelsel).
Hoewel er van het tijdschrift De Stijl nooit meer dan 300 exemplaren verkocht werden, had het een grote invloed op de kunst in Nederland en daarbuiten.  Internationaal is De Stijl beter bekend onder de naam neoplasticisme of Nieuwe Beelding waarbij het vanaf de jaren 30 een centrale rol in de Europese avant-garde speelde.
(bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/De_Stijl)
 

  
 
 



 

  
 
Op 27 maart 2017 verschijnt in Nederland het postzegelvelletje "100 jaar DE STIJL", een kreatie van ontwerpburo PutGootink te Amsterdam.
Dit velletje is gedrukt bij Joh.Enschedé Security Print te Haarlem. Alle zegels hebben een frankeerwaarde "1" (standaardtarief binnenland tot 20 gram).
De aanleiding van deze uitgifte is het feit dat 100 jaar geleden De Stijl werd opgericht, een vernieuwende kunstbeweging die ontwerpers en architecten tot op de dag van vandaag nog beïnvloeden. Kenmerkend voor De Stijl zijn primaire kleuren, abstracte vormen en rechte lijnen.

In het velletje staan de zegels in verschillende posities, staand, liggend, rechtop en ondersteboven.
Naast elke zegel is een tab aangebracht met een toepasselijke uitspraak van de makers van de afgebeelde kunstwerken.
Hieronder worden de zegels nogmaals gepresenteerd, nu in een normale rechtop positie met de bijbehorende teksten.
 

  
 
 
 



 

 
  Theo van Doesburg:
"De kunst is vrij in de toepassing van haar middelen, maar gebonden aan haar eigen wetten."		 Theo van Doesburg:
"De oplossing van de kleur in de architectuur is identiek aan de oplossing van het tijdsmoment in de schilderkunst."		 Theo van Doesburg:
"Constructie en compositie, ruimte en tijd, het statische en het dynamische moeten tot één geheel worden gesmeed."		  
         
 



 

  



 

  
  Theo van Doesburg:
"Wat de Stijlgroep is? Geheel beeldend Europa en binnenkort Amerika!"

 

   Theo van Doesburg:
"Het schilderij moet helemaal geconstrueerd zijn uit zuiver beeldende elementen, dat wil zeggen kleuren en vlakken."
 		  
 
 



 

  



 

  
  Piet Mondriaan:
"Het nieuwe componeren berust op permanente tegenstellingen die elkaars tegendelen zijn en elkaar opheffen ".		   Piet Mondriaan:
"Ik combineer op een plat vlak lijnen en kleurcombinaties met het doel de algemene schoonheid zo bewust mogelijk weer te geven."		  
 
 



 



 

  
  J.J.P.Oud:
"Esthetische en praktische overwegingen hoeven niet met elkaar te botsen."
 		 Cornelis van Eesteren:
"Het moderne stadsplan heeft behoefte aan klare functieverdeling."
 		 Gerrit Rietveld:
"Onze stoelen, tafels, kasten en andere gebruiksvoorwerpen dat zijn de (abstract-reële) beelden in ons toekomstig interieur."		  
 
 
 
   
De leden van De Stijl
Het is niet geheel duidelijk welke kunstenaars tot De Stijl behoorden. In het algemeen worden de volgende 9 mensen tot de kern van de beweging gerekend: Theo van Doesburg, J.J.P.Oud, Piet Mondriaan, Vilmos Huszár, Bart van der Leck, Jan Wils, Robert van 't Hoff, Georges Vantongerloo en Gerrit Rietveld. Cornelis van Eesteren, die maar korte tijd bij De Stijl was aangesloten, heeft ook een plaats gekregen in het hierboven beschreven postzegelvelletje.

Hieronder geef ik een korte beschrijving van enkele kunstenaars die voor De Stijl hebben gewerkt met hun relevante prestaties.
Tevens worden enkele van hun werken getoond als ze op postzegel zijn verschenen.
 		    
 
 
 




 



NVPH-1288
 
   

 

Theo van Doesburg (1883-1931)
Theo van Doesburg, pseudoniem van Christian Emil Marie Küpper, was een Nederlands kunstenaar.  Hij staat bekend als een van de belangrijkste vertegenwoordigers en propagandisten van de abstracte kunst in de 20e eeuw. Hiertoe richtte hij in 1917 het tijdschrift De Stijl op waarvan hij lange tijd de enige redacteur was.
Naast schilder was Van Doesburg ook actief als dichter (als pseudoniem I.K. Bonset), romanschrijver (als pseudoniem Aldo Camini), typograaf, fotograaf, interieurontwerper en architect.
Van Doesburg propageerde een wereld waarin de kunsten een meer verheffende, apolitieke en onderling gelijkwaardige plaats innamen binnen het theoretische kader van de Nieuwe Beelding.
Hiervoor zocht hij aansluiting bij de internationale avant-garde.

Hiernaast de maquette (contra-constructie) van een huis volgens Van Doesburg. Gemaakt voor een tentoonstelling te Parijs (1923) onder de titel "Maison particulière".
 

 

 

  
 
Cornelis van Eesteren (1897-1988)
Cornelis van Eesteren was een Nederlands architect en stedenbouwkundige.
Hij is bekend om zijn functionalistische stedebouwkundige ontwerpen, waaronder het Algemeen Uitbreidingsplan van Amsterdam.
Ook was hij korte tijd lid van De Stijl.

Hiernaast en op het postzegelvelletje het ontwerp van een concertzaal voor de Universiteit van Straatsburg (1926-1928). Het werd echter maar gedeeltelijk uitgevoerd en het plafond werd geheel geschrapt.
 



 
 
 
 


 

 
  J.J.P.Oud (1890-1963)

Jacobus Johannes Pieter (Ko) Oud was een Nederlands architect.
Hij is bekend geworden als lid van kunstbeweging De Stijl en voorvechter van de moderne architectuur.

Zijn betekenis als pionier van het Nieuwe Bouwen is gelijk aan die van Le Corbusier en Gropius, maar hij was een van de eersten die zich midden jaren 30 van deze stroming afkeerde, omdat hij vond dat ze nog maar weinig met architectuur te maken had.
Hierdoor verloor hij het aanzien dat hij in het buitenland had, terwijl hij in Nederland nog veel belangrijke opdrachten kreeg, zoals die voor het Nationaal Monument op de Dam te Amsterdam en het monument op het Militair ereveld Grebbeberg.
 		   Toelichting bij de afbeeldingen


Linksboven:  Maximumkaart met afbeelding van een Kantoorgebouw van Shell in Den Haag en postzegel NVPH-659 uit 1955.

Rechtsboven: Het Nederlands Congresgebouw te 's Gravenhage, Ontwerp van Architectenburo Oud. Postzegel NVPH-924 uit 1969.

Linksonder:  Nationaal Monument op de Dam te Amsterdam, een gezamenlijk project van J.J.P.Oud, J.A.Rädecker, Paul Grégoire en J.W.Rädecker. Postzegel van blok NVPH-2347 uit 2005.

Rechtsonder:  Het café-restaurant De Unie in 1925 geopend aan het Calandplein te Rotterdam. Het ging bij het bombardement van Rotterdam in 1940 geheel verloren.
In 1986 verrees het gebouw weer, nu aan de Mauritsweg te Rotterdam. De oorspronkelijke uitvoering is zo getrouw mogelijk gevolgd.

 

  
 




 

  

 
 
 
 



 

   Robert van 't Hoff (1887-1979)


Robert van 't Hoff was een Nederlands architect en architectuurtheoreticus.
Van 1917 tot 1919 was hij lid van De Stijl.
De villa "Huis ter Heide" kwam van zijn tekentafel en werd gebouwd in 1915.
Postzegel NVPH-920 uit 1969.
 

  
 
 
 



 

  
 

 

 

 

 

Gerrit Rietveld (1888-1964)

Gerrit Rietveld was een architect die vooral bekend is geworden met zijn ontwerp van het Rietveld Schröderhuis in Utrecht.
Rietveld ontwierp het huis in 1924 in opdracht van mevrouw Truus Schröder.
In het huis bevindt zich ook het beroemd geworden meubilair van Rietveld met zijn gekleurde vlakken.


Rietveld woonde ook in de benedenverdieping waar hij op 76-jarige leeftijd overleed.
Het Rietveld Schröderhuis staat ook op de lijst van Werelderfgoederen.

 

 

  
 



 

  

 
 
 
 



Victory Boogie Woogie
 

  

Piet Mondriaan (1872-1944)

Piet Mondriaan is voor alle De Stijl kunstenaars het grote voorbeeld.
Zijn strikte geometrie van verticale en horizontale lijnen en het gebruik van primaire kleuren wordt door de kunstenaars van De Stijl op eigenzinnige wijze toegepast in gebouwen, meubels, straten, mode en reclame.
Zo hopen zij niet alleen een ‘nieuwe kunst’, maar een hele nieuwe moderne maatschappij te realiseren.

In Nederland is zijn bekendste werk "Victory Boogie Woogie", een onvoltooid schilderij vervaardigd te New York tussen juni 1942 en januari 1944. Het bevindt zich in het Gemeentemuseum Den Haag.


 
 



NVPH-1596 uit 1994
"Compositie met gele lijnen"
 



NVPH-1597 uit 1994
Gedeelte uit "Victory Boogie Woogie"
 
 
 
 
 
 



 

  
 
De Nederlandse posterijen hebben al eerder aandacht geschonken aan De Stijl. Hierboven is de Eerste-Dag-Envelop (FDC) nummer 210 afgebeeld.
Op 21 juni 1983 verscheen er een serie postzegels van 2 exemplaren met afbeeldingen van kenmerkende objecten van de beweging: Op de 50 cent zegel een gestilleerde schildersezel met een werk van Piet Mondriaan en op de 65 cent zegel het karakteristieke "Maison particulière" van Theo van Doesburg.
 
 

 

  
 
    Bovenstaande overzicht is verre van compleet. Er zijn nog veel meer illustraties beschikbaar. Kijk bijvoorbeeld in Google.
Ik heb hier echter geprobeerd om zoveel mogelijk materiaal uit de filatelie te tonen.  Maar zelfs dat is niet compleet.
De volgende 2 websites gaan ook in op het filatelistische aspect van De Stijl:  http://postzegels.jouwweb.nl/artikels/mondriaan   en   http://provincies.jouwweb.nl/utrecht.

Toon Oomens (Februari 2017)

      
 
 

Terug naar Filavaria Index