Kartonfilatelie

 
     
  De "Kartonfilatelie" wordt door de meeste verzamelaars niet erg serieus genomen.  Dit verzamelgebied heeft namelijk niks met "post" te maken. De betreffende objecten worden als zodanig niet als poststuk verstuurd en hebben ook geen postaal doel. Men kan er soms wel een abonnement op nemen.
Ze worden vaak uitgereikt bij bijzondere evenementen of worden toegestuurd door verenigingen, instanties en postadministraties met uiteenlopende redenen. 
Voor de verzamelaar kunnen exemplaren echter een waardevolle bron van informatie zijn als ze voorzien zijn van de uitgiftedatum, reden van de uitgifte, afbeelding van een speciaal stempel en een beschrijving van de voorstelling. Tevens geven ze een tijdsbeeld aan en plaatsen de uitgifte in een historisch perspectief.

"Waar heb je het eigenlijk over", zullen de meeste mensen zeggen.
Indachtig het spreekwoord  "Een afbeelding zegt meer dan 1000 woorden"  zal ik hieronder enige voorbeelden laten zien.
Ik stel wel als voorwaarde voor dit verzamelgebied dat de postzegels op een of andere manier moeten zijn geplakt op een ondergrond (meestal van karton).
Ik moet daarbij nog opmerken dat dit maar een heel klein gedeelte van het verzamelgebied is.   Het hier getoonde komt uitsluitend uit mijn eigen verzameling.
 
     
 

 

 
     
  Nieuwjaarswensen
Mensen met een abonnement bij een postadministratie of een filatelistische dienst krijgen meestal aan het eind van het jaar een kaartje met de beste wensen.
Op dat kaartje zitten vaak een of meerdere postzegels geplakt die zijn afgestempeld met een toepasselijk stempel.
Ik laat er hier één zien van Luxemburg. Volgens de kaart is de geplakte (kerst)postzegel uitgegeven op 2 december 2008. De tekening is van André Buzin.
Afmetingen van deze kaart zijn 16,2 cm horizontaal en 11,5 cm vertikaal.
 
 
 

 
 
  Eerste Dag Bladen


In heel veel landen kent men de EDB's, de Eerste-Dag-Bladen.
Hiernaast is een voorbeeld voor Nederland.



Dit is EDB nummer 1, uitgegeven door de firma Importa.
De afmetingen van dit voorwerp zijn 14,7 cm horizontaal en 20,8 cm vertikaal.
Het karton bevat een serie postzegels, uitgegeven op 19 mei 1981, met de onderwerpen 100 jaar Pakketpost, 100 jaar Telefonie in Nederland en 100 jaar Rijkspostspaarbank (catalogus nummers nvph 1220-1222).
 
De zegels zijn "ontwaard" met een stempel van de Filatelistische Dienst te Groningen met datum 19.V.81.
Onder de zegels staat een toelichting voor wat betreft Ontwerp, Voorstelling, Datum van Uitgifte en een toelichting op de 3 onderwerpen.

De bladen worden  "genummerd"  uitgegeven aan abonnees (nummer onderaan links).

 

 

 


Dit soort bladen komen dus in heel veel landen voor.
Ze dragen dan namen als First Day Sheets (België!)  of   ErstTagsBlatt (Duitsland).



 

 
 
  De 3 zegels van bovenstaande EDB zijn ook in een velletje/blokje uitgegeven (catalogus nummer nvph-1223).
De firma Zegelkoerier uit Vlaardingen maakte daarvan een "karton" met aan de voorkant een gestempeld velletje ('s Gravenhage / 19.V.81) en een vergroting van de drie zegels.
Aan de achterzijde de technische gegevens voor deze uitgifte, zoals voorstelling, frankeerwaarde, ontwerper, geldigheidsduur, afmetingen, papiersoort, tanding, velindeling, oplage, druktechniek en drukkerij. Zie hieronder. Links: voorzijde van de kaart.  Rechts: Achterzijde met de gegevens
 
 
 



 
 
 
  Presentation Packs

Er zijn tientallen manieren waarop nieuwe postzegels worden gepresenteerd aan de pers en aan de verzamelaar.
Dat kan bijvoorbeeld met een eenvoudig "postzegelmapje", een insteekkaartje met daarin de nieuwe postzegels en daarbij een kaartje met de diverse gegevens van ontwerper, druk, datum van uitgifte enz.  Maar die kaartjes behoren volgens mijn definitie niet tot de kartonfilatelie, want je kunt de postzegels er gewoon uithalen en gebruiken.

Volgens Wikipedia:
A Presentation Pack is a folder, produced for philatelists and stamp collectors, that contains a full set of a new stamp issue. A Presentation Pack normally consists of a cardboard folder with notes about the stamps, a holder for the stamps and a clear sleeve on the outside. They are normally sold at a small margin above the face value of the stamps.
 

 
     

 

Het volgende voorbeeld is een openslaand kaartje uit Duitsland. Het gaat hier om de aankondiging van een postzegel die wordt uitgegeven ter herdenking van de 100e sterfdag van de komponist Peter Tschaikowski. Deze levering bevat slechts een beschrijving van het onderwerp, een postzegel en een eerstedagstempel. Helaas geen technische details.
 
 


 



 



 

 
 
Een andere, meer indrukwekkende manier van presenteren, is het volgende voorbeeld. Het komt ook uit Duitsland en het heet "Marken-Set".
De presentatie bestaat uit een drieluik met links en rechts tekst en uitleg over de Winterspelen van 2002 in Salt Lake City. Het middelste paneel is beplakt met een blokje van 4 verschillende postzegels "Für den Sport". Ook nu helaas geen stempelafdruk.
 
 
 


Noot: De Olympische ringen zijn uitgestanst en vormen een "doorkijkje". Wel grappig.
 

 
 
Een heel bijzondere manier van presenteren wordt (of werd) gedaan door Suriname en de Nederlandse Antillen.
Bij de officiële presentatie van nieuwe postzegels zijn (of waren) genummerde "Carnets" beschikbaar, met daarin een toelichting op de uitgifte en een velletje met de nieuwe postzegels, al dan niet aangevuld met toepasselijke foto's.
Hieronder een foto van een aantal van die carnets. Boven en onder postzegelvelletjes, in het midden een foto van Juliana en Beatrix bij de troonswisseling van 1980.
Links 3 dichtgeslagen carnets. Allemaal in verschillende kleuren. Op de omslag het staatswapen van Suriname (boven en midden) en de Nederlandse Antillen (onder).
 
 
 


 

 
 
  Kinderbedankkaarten

Een kinderbedankkaart is een kaart die door de Stichting Nederlands Comité voor Kinderpostzegels wordt uitgedeeld als dank en als blijk van waardering voor de inzet bij de verkoop van kinderpostzegels. En dat gebeurt al sinds de jaren 60 van de vorige eeuw.
De kinderbedankkaart wordt (in verschillende varianten) ter beschikking gesteld aan:
* leden van plaatselijke comité's (de zogenaamde C-kaart),
* medewerkers aan de kinderpostzegelactie op scholen ( de S-kaart),
* bedrijven die veel kinderpostzegels gebruiken (de B-kaart),
* de Filatelistische Dienst van de PTT, bestemd voor relaties van de Filatelistische Dienst die kinderpostzegels verkopen (de FD-kaart).
 

 
 

 
 

 
 
De verschillende type kaarten zijn grotendeels identiek, zijn wel genummerd, maar bevatten verschillende teksten. De kaarten worden echter niet aan verzamelaars beschikbaar gesteld.
In de kinderbedankkaart zit meestal een (gestempelde) postzegel die verband houdt met de afbeelding op de kaart.
Hierboven een voorbeeld van zo'n opvouwbare kaart (met tanden/perforatie) uit 1999.
 
 
  50 Jaar Postzegelvereniging Breda  
  Op 21 november 1943 was het 50 jaar geleden dat de Postzegelvereeniging Breda werd opgericht. Dat feit kon men natuurlijk niet ongemerkt voorbij laten gaan. Ondanks de oorlogstijd werd een "briefkaart" uitgegeven als herinnering aan de feestelijke gebeurtenis.
 
 
 



 

 
  Op deze "briefkaart" was een postzegel geplaatst (nvph-411), "Steigerende Schimmels" uit de serie "Germaanse symbolen" (nvph 405-411). De zegel was doorboord met een "nep-Perfin" met de tekst  "PZV-50" en afgestempeld met een speciaal stempel met de tekst "Postzegelvereeniging????/Breda 21 november 1943".
Op de oranje banier staat de mooie tekst: "Uw pijlen vastgebonden houdt en 't saem, eendrachtig zijt".
 
 
 
  Opening Kanaal van Gent naar Terneuzen  
  In 1968 was het kanaal van Gent (in België) naar Terneuzen (in Nederland) weer voorzien van nieuwe zeesluizen, één in Gent en één in Terneuzen.
Dit kanaal werd economisch steeds belangrijker, speciaal voor de stad Gent.
Vandaar dat in 1968 in België een speciale postzegel werd uitgegeven met een afbeelding van de sluis in Gent naar een tekening van Herman Verbaere en gravure van Jean de Vos (Belgische catalogus nummer  OCB-1479).
 
 
 

 
 
Bovenstaande herinneringskaartje bevat de nieuwe postzegel.
Deze kaart was uitgegeven op 19 december 1968. De hernieuwde opening van het kanaal werd verricht door Koningin Juliana en Koning Boudewijn.
De zegel is afgestempeld met een gelegenheidsstempel "Sluis-Terneuzen / 14-12-1968 / Gent".
De kaart toont ook nog een tekening van Herman Verbaere van de Gentse Graslei. Rechts beneden nog de handtekening van de kunstenaar.
 
 
 
  500 jaar Europese Postverbindingen  
  Het begin van de moderne posterijen was ongetwijfeld de organisatie van een reguliere estafetten-berichten-transport tussen Innsbruck en Mechelen rond het jaar 1490.
Hierdoor vieren de postbedrijven van België, Oostenrijk en de Duitse Bondsrepubliek in 1990 het 500-jarig bestaan van deze eerste postverbinding.
 
 
 

 
 
Naar aanleiding van dit grootse posthistorische evenement geven ze niet alleen gelijktijdig postzegels uit met identiek motief, nl "De kleine postruiter", een gravure van Albrecht Dürer, maar ook een speciale herinneringskaart.  Afmetingen van deze kaart is 21 cm horizontaal en 15 cm vertikaal. De Belgische postzegel is de nummer OCB-2350.
 
 
 
 
Een bekende filatelist schreef eens:
"Plak een postzegel op je visitekaartje, ga ermee naar een Postpunt en laat het afstempelen.
Als ze meewerken heb je een pronkstuk voor je verzameling!"
 
 
 
 
Tot slot......
Iedereen mag natuurlijk verzamelen wat hij/zij leuk vindt.  Bovenstaande heeft echter weinig met "filatelie" te maken.
Als een postzegel niet wordt gebruikt voor het frankeren van een poststuk maar op een of ander stuk papier (i.c.karton) wordt geplakt, kunnen we dus spreken van "Kartonfilatelie".  Ook de veelgebruikte term "Maakwerk" is hier van toepasing omdat er geen "postaal gebruik" is toegepast.  In Duitsland wordt deze verzamelwijze meer beoefend en heet dan "Kartonphilatelie". Vandaar mijn vertaling tot "Kartonfilatelie".

 
 
  Toon Oomens (September 2010)