Kabouters in Nederland

  
     
 

 
 

 

  
  De Kabouterbeweging was een ludieke Nederlandse protestbeweging uit de periode 1969-1974 rond ex-provo's Roel van Duijn (geb. 1943) en Robert Jasper Grootveld (1932-2009).  De kritiek van de (anarchistische) beweging richtte zich op zaken als consumentisme en aantasting van natuur en milieu.
De partij behaalde in 1970 met de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen zomaar 5 zetels.

De beweging richtte op 5 februari 1970 de 'Oranje Vrijstaat' op.    De grenzen van deze staat vielen samen met die van Nederland.
De Oranje Vrijstaat kreeg een eigen (schaduw)regering compleet met departementen die zich bezighielden met kraakpanden, winkels voor tweedehands goederen en biologische voedingswinkels. Het tijdschrift ALOHA gaf eenmalig de 'Staatscourant der Oranje Vrijstaat' uit, een krantje in dienst van de Kabouters.		  
     
  Eén van de vele ideeën was het opzetten van een eigen postdienst in Amsterdam.   Er waren vier afgiftepunten, alle in het centrum; om de post te bezorgen waren er twee vaste en enkele losse kabouterbestellers.  Met de postdienst werd een batig saldo behaald, dat werd gestort in de gezamenlijke 'Staatskas'.  Desondanks was dit initiatief geen lang leven beschoren; met de opkomende strubbelingen binnen de Kabouterbeweging, stopte deze vroege vorm van stadspost waarschijnlijk al in de loop van 1971.  
     
 


Op 5 februari 1970 werd de "Oranje Vrijstaat" officieel geproclameerd als koepel voor alternatieve initiatieven.
Om meer bekendheid te verkrijgen werd op 20 juni 1970 een viertal postzegels uitgegeven, hier te zien op een Eerste-Dag-Envelop,
met een afstempeling "Stadspost Oranje Vrijstaat Amsterdam" en een stempel met "Oranje Vrijstaat * eerste dag van uitgifte*".
 

  
 



(bron afbeelding: http://search.socialhistory.org/Record/1208522)
 

  
     
 


Op 3 september 1970 verscheen de tweede serie postzegels van de Kabouterbeweging in Amsterdam in een oplage van 8000 exemplaren.
Naar goed filatelistisch gebruik werd hierbij ook een 1e-Dag-envelop uitgegeven:
 

  
 



(bron afbeelding:  (bron afbeelding: http://blog.amsterdammuseum.nl/?tag=020today&paged=41)
 

  
 
Op de zegels speelt de ontwerper grafisch met cijfers: het getal 12345 slaat op het aantal zetels dat de Kabouterpartij had weten te behalen bij de gemeenteraadsverkiezingen (1970).   Met circa 38.000 kiezers oftewel 11% van de stemmen was deze partij erin geslaagd om (na de opheffing van Provo) veel stemmen te trekken uit buitenparlementaire groeperingen en de hoek van de jongerensubcultuur. De installatie tot gemeenteraadslid was de aanleiding voor het uitgeven van deze zegels. De afstempeling is nu van "Kabouterstad Oranje Vrijstaat Amsterdam".
 		  
 
 
De derde serie die de Kabouterbeweging uitgaf was op 15 januari 1971, waarbij stelling werd genomen tegen de op handen zijnde volkstelling in Nederland.
 		  
 



(bron afbeelding: http://search.socialhistory.org/Record/1225074)
 

  
 



 

  
 
Maar het mocht allemaal niet meer baten.   Zeven maanden was de beweging actief, maar tot een echte grote beweging is het niet gekomen.
Initiatieven als een witte-fietsen-plan en een witte-auto-plan kwamen wel van de grond maar waren geen lang leven beschoren.
Alleen Roel van Duijn bleef actief in de Amsterdamse gemeenteraad. Hij werd in 1974 zelfs wethouder voor de PPR (de Politieke Partij Radikalen).
In 1991 hief de PPR zich op en werd opgenomen in de nieuwe partij "Groen Links".
 		  
     
 
Nog even terug naar de volkstelling van 1971 in Nederland.
Het doel van deze 14e volkstelling was een inzicht te krijgen van de economische en sociale structuur in ons land.
Dit is van belang voor de wetenschap, het bedrijfsleven en niet in de laatste plaats voor de overheid in verband met het op tal van gebieden te voeren beleid, zoals verkeer, woningbouw, onderwijs en industrialisatie. 		 
 



 

  
  Deze postzegel (nvph-984) werd uitgegeven op 16 februari 1971 ter gelegenheid van de veertiende volkstelling op 28 februari 1971. Door deze uitgifte nog vóór de feitelijke volkstelling te doen plaatsvinden, kreeg deze postzegel een element van propaganda.
De zegel is ontworpen door Henk Gilhuis van de Esthetische Vormgeving van de Centrale Directie der PTT; de druk werd verzorgd door Joh.Enschedé en Zonen te Haarlem.  De afbeelding toont karakteristieke elementen van de toen nog veelgebruikte postkaarten die bij de volkstelling zouden worden gebruikt om de ingezamelde gegevens te verwerken met een computer.  Door de kleuren van donker naar licht te laten verlopen wordt gesuggereerd dat de kaarten achter elkaar staan. Geheel links is een aantal 'ponsgaten' afgebeeld die in een 'ponslezer' worden afgetast en omgezet in tekens.
De oplage van deze postzegel was 15 miljoen stuks.
 		  
     
  Noten:  
 
1. Roel van Duijn kan worden gekenmerkt als Nederlands politicus en politiek activist, maar ook als schrijver en publicist. Hij studeerde in Amsterdam politicologie en rechten, studies die hij evenwel niet heeft afgemaakt. In zijn jeugd was hij een bekend schaker.

2. Robert Jasper Grootveld was een Nederlands kunstenaar, die vooral bekend werd door zijn "happenings" bij het Lievertje op het Spui in Amsterdam. Grootveld is later ook bekend geworden door de bouw van "drijvende tuinen".

3. Ook in België was rond de jaren 70 een kabouterbeweging op gang gekomen, met name in Mechelen, waar cafébaas Frans Croes (1934-2011) de voorman was. Zijn café was een ontmoetingsplaats voor de hippie- en Provo-cultuur voor kunstenaars, schrijvers, muzikanten en outsiders van diverse pluimage.  Met hun 'Nieuwe Partij' (en hun slogan "Louter Kabouter") probeerden ze ook een zetel in de Mechelse gemeenteraad te verwerven hetgeen, ondanks het vele plakken van het symbool met de 'roze handjes', echter niet lukte.

4. De afbeeldingen van de eerste-dag-enveloppen zijn afkomstig van het "Amsterdam Museum" en het "Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis"

5. De tekst over de nvph-984 is afkomstig van "Nederlandse Postzegels 1971", een uitgave van het Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie te Den Haag (1971).

6. De andere teksten komen grotendeels uit de bij de afbeeldingen vermelde bronnen, alsook de internetsite Wikipedia.
 		  

Samenstelling: Toon Oomens (november 2012)
 

Naar Overzicht Artikelen