| |
| |
|
|
|
|
Dinosauriers
Dinosaurussen
|
|
| |
|
|
|
 |
|
Gideon Mantell (1790-1852) |
Het was in 1822 dat de Engelse mevrouw Mantell uit
Sussex een vreemd fossiel van een tand aan haar man liet zien.
Mantell overlegde de vondst met Baron George Cuvier, een bekende
paleontoloog.
Die concludeerde dat het de tand van een soort neushoorn moest zijn.
Daarna werden nog veel meer vondsten gedaan in Southern Downs van
Sussex. Mantell kwam tot de conclusie dat het hier om een soort
grote leguaan moest gaan. Hij verzon de naam Iguanodon (tand van een
iguana) voor het prehistorisch dier.
In 1842, na jarenlang studie te hebben gemaakt van de bijzondere
vondsten in Engeland, gaf Sir Richard Owen (1804-1892) de naam
"dinosaurus" aan de reptielen. Het Griekse "Deinos" en "Saurus"
betekende achtereenvolgens Vreselijk en Reptiel.
Dinosauriers worden dus als reptiel beschouwd. In de afgelopen 200
jaar zijn ongeveer 1000 verschillende dino's samengesteld uit botten
die bij opgravingen over de gehele wereld werden gevonden.
|
Richard Owen (1804-1892) |
|
| |
|
|
| |
Dinosauriers op postzegels
De eerste dinosaurier die op een postzegel is
te zien is op deze Chinese postzegel die werd uitgegeven in 1958.
Afgebeeld is de Lufengosaurus, waarvan het skelet in China werd
gevonden.
Dit skelet is nu te bezichtigen in een museum in Beijing.
Daarna volgen er nog vele postzegels met dino's uit allerlei landen.
|
|
|
|
|
| |
Eerst een overzichtje
Het is ondoenlijk om alle postzegels met dino's hier af te beelden. Het
zijn er vele honderden. Ik heb een selectie gemaakt van de meest
aansprekende dino's aan de hand van de periodes waarin ze leefden.
Dinosauriers leefden globaal in het Mesozoïcum tijdperk en dat kan
schematisch in 3 delen worden gesplitst:
| |
Trias
|
250-205 miljoen jaar geleden,
de eerste dino's verschenen op aarde
|
|
| |
Jura
|
205-145 miljoen jaar geleden,
de meest vruchtbare periode met veel nieuwe soorten
|
|
| |
Krijt
|
145-65 miljoen jaar geleden,
de dino's sterven uit.
|
|
|
|
| |
|
|
| |
Tijdperk Trias |
|
Edaphosaurus,
270 miljoen jaar geleden |
De Edaphosaurus was een planteneter die leefde in de
moerasbossen van Europa en Noord-Amerika. Hij had lange rugstekels
waartussen zich een huidmembraan bevond. Het zeil dat zo werd
gevormd speelde een rol bij de temperatuurregulatie. De Edaphosaurus
liep op 4 poten en was ongeveer 320 cm lang. Hij moet ongeveer 300
kg hebben gewogen.
|
|
| |
Tijdperk Trias |
|
Cynognathus,
240 miljoen jaar geleden |
De Cynognathus was een zoogdierachtige vleeseter van
tussen de 1 en 2 meter lang. Fossielen van de Cynognathus zijn
gevonden in Zuidelijk Afrika, Antarctica, Argentinië en China.
Wetenschappers zien hierin het bewijs dat Zuid-Amerika, Afrika,
Antarctica en India aan elkaar hebben gezeten.
|
|
| |
Tijdperk Trias |
|
Plateosaurus,
200 miljoen jaar geleden |
De Plateosaurus was een planteneter die zowel op 2
als op 4 poten kon lopen. Hij was ongeveer 7-9 meter lang met een
gewicht tussen de 500 en 2000 kg. In Duitsland werden tientallen
skeletten gevonden in Saksen-Anhalt, waardoor men denkt dat deze
diersoort in kudden leefde.
|
|
|
|
|
| |
Tijdperk Jura |
|
Allosaurus, 150 miljoen jaar geleden |
De Allosaurus had kleine voorpoten met scherpe
klauwen om prooien te vangen. Zijn kolossale bek met daarin tanden
als dolken maakte hem tot een gevreesd roofdier. De vleesetende
Allosaurus was ongeveer 11 meter lang en kon wel 4000 kg wegen. Hij
kwam voornamelijk voor in Noord-Amerika en is ook gevonden in
Portugal.
|
|
| |
Tijdperk Jura |
|
Brachiosaurus,
150 miljoen jaar geleden |
De Brachiosaurus was een planteneter. Deze behoort
tot de grootste prehistorische dieren. Hij kon wel 23 meter lang
worden en 30 ton wegen. De Brachiosaurus liep op 4 poten.
Skeletten zijn gevonden in Amerika en in Zuidelijk Afrika.
|
|
| |
Tijdperk Jura |
|
Brontosaurus, 150 miljoen jaar
geleden |
De Brontosaurus (ook wel Apatosaurus genoemd)
behoorde tot de grootste plantenetende exemplaren van de
dierenwereld in het Jura Tijdperk. Meer dan 20 meter lang en wel 35
ton zwaar. Voornaamste vindplaats is Noord-Amerika. Deze dieren
leefden vermoedelijk in kudden.
|
|
| |
Tijdperk Jura |
|
Diplodocus,
150 miljoen jaar geleden |
De plantenetende Diplodocus kwam ook voor in
Noord-Amerika. Hij kom 25 meter lang worden, zijn staart alleen was
al 10 meter. Zijn gewicht haalde gemakkelijk de 12 ton.
|
|
| |
Tijdperk Jura |
|
Stegosaurus,
150 miljoen jaar geleden |
De Stegosaurus, met zijn dubbele rij van beschermende
platen op zijn rug en een serie scherpe punten aan zijn staart kon
deze dino zich gemakkelijk verdedigen tegen alle aanvallers. Toch
was deze geweldenaar van 9 meter lengte een planteneter. De platen
op zijn rug dienden om zijn temperatuur te regelen. Hij is
voornamelijk in Noord-Amerika gevonden.
|
|
|
|
|
| |
Tijdperk Krijt |
|
Protoceratops,
100 miljoen jaar geleden |
De Protoceratops was een planteneter, die werd
gevonden in Mongolië en China. Hij was ongeveer 2 meter lang en woog
400 kg. Een grote botachtige plaat groeide als een kraag van de
achterkant van zijn kop en om zijn hals.
|
|
| |
Tijdperk Krijt |
|
Iguanodon, 70
miljoen jaar geleden |
De Iguanodon is de eerste
dinosaurier die werd ontdekt in 1822. Hij kwam voor in Europa,
Noord-Afrika en Azië. Hij had aan zijn voorpoot een stekel in plaats
van een duim. Een skelet is te zien in het museum van Brussel.
|
|
| |
Tijdperk Krijt |
|
Ankylosaurus,
70 miljoen jaar geleden |
De Ankylosaurus was een echte gepanserde dinosaurus
van ongeveer 6 meter lang. Hij kwam voor in Noord-Amerika. Zijn
verdedigingswapen zat in een krachtige knots aan het einde van zijn
staart. Zijn rug was bedenkt met sterke beenplaten, waardoor zijn
vijanden hem niet konden pakken.
|
|
| |
Tijdperk Krijt |
|
Pachycephalosaurus,
70 miljoen jaar geleden |
De plantenetende Pachycephalosaurus leefde in de USA.
Hij had een dikke kop met knobbels. Pachycephalo betekent "dik
hoofd".
|
|
| |
Tijdperk Krijt |
|
Triceratops, 70
miljoen jaar geleden |
De Triceratops was een plantenetende dinosaurier, die
aan het einde van het tijdperk Krijt leefde. Op zijn kop stonden 3
gevaarlijke stekels van ongeveer een meter lengte. Zijn totale
lengte was ongeveer 9 meter en hij woog 13 ton. Men denkt dat deze
soort ook in kudden leefden. Zijn leefgebied was Noord-Amerika.
|
|
|
En dan de T-REX
De Tyrannosaurus-Rex ("koning van de Dinosauriers") is de meest bekende
dinosaurus.
Vele boeken en films zijn er gemaakt waarin de Tyrannosaurus voorkomt.
Al meer dan 100 jaar zijn er (vooral in de USA) kinderboeken over deze
"grootste vleeseter aller tijden". De films "Jurassic Park" en "Jurrassic
World" zijn legendarisch geworden. De documentaire serie "Walking with
Dinosaurs" heeft op de TV het leven van de dino's wereldwijd bekend
gemaakt.
De Tyrannosaurus-Rex werd veelvuldig gevonden in het westen van de
Verenigde Staten. De eerste in 1874.
Deze dino was ongeveer 14 meter lang en kon 8 ton zwaar worden. Vooral
zijn grote zwaargebouwde kop met lange vlijmscherpe tanden maken hem tot
een "killer".
Tyrannosaurus is de bekendste van alle dinosauriërs geworden doordat hij
in boeken werd voorgesteld als het grootste landroofdier uit de
wereldgeschiedenis.
Het is dan ook niet vreemd dat er vele postzegels zijn uitgegeven waarop
deze indrukwekkende dino prijkt. Hierbij enkele voorbeelden.
|
| |
|
|
|
| |
De grootte van de Dinosauriers
Volgens de gegevens die thans ter beschikking staan waren de Dino's in
het algemeen reusachtig grote dieren. Het volgende schema geeft enkele
voorbeelden in vergelijking met de grootte van de mens. |
Legenda...............>>> |
 |
|
| |
|
Dit verhaal is niet volledig als niet wordt vermeld
waarom er nu geen dino's meer zijn.
Een meteorietinslag in de buurt van Mexico van omstreeks 65 miljoen jaar geleden is
tegenwoordig de populairste verklaring voor het uitsterven van alle
dinosauriërs behalve de vogels.
Het ontstane stof was zo extreem dat het zonlicht niet meer tot het
aardoppervlak kon doordringen.
De meeste dieren, maar ook planten zouden daardoor zijn gestorven.
Alleen een aantal vogelsoorten hebben die ramp overleefd.
Men wil de huidige vogels nog steeds zien als afstammelingen van de
vliegende "dino's".
|
|
| |
Noten:
|
|
| |
1.
Bovenstaande informatie en afbeeldingen zijn afkomstig van diverse
websites (Wikipedia.com, Dinosaurus.net, Stampsoftheworld.co.uk,
Stampboards.com en andere) en uit eigen verzameling.
|
|
| |
2. De
dino's met de lange nekken zijn in het algemeen planteneters. Ze kunnen
met hun lange nek tot boven in de bomen komen om bladeren te eten.
. |
|
| |
3. Er
is hier met opzet geen aandacht geschonken aan de vliegende dinosauriers
(de Pterosauria) en de voorhistorische Zee-reptielen (de Ichthyosauria).
Ze wijken wat lichaamsbouw betreft af van de echte dino's. De
uitgestorven Zee-reptielen plantten zich ook niet voort met eieren, maar
waren levendbarend zoals nu de zoogdieren.
Sommige geleerden menen dat de vogels van tegenwoordig nakomelingen zijn
van de vliegende "dino's" die de natuurramp van 65 miljoen jaar geleden
hebben overleefd.
Aardig weetje is nog dat in de Sint-Pietersberg in Maastricht een
zee-reptiel is gevonden, die de naam Mosasaurus heeft gekregen (Mosa
betekent Maas, de rivier bij Maastricht).
|
|
| |
4. Het
is hierboven nog niet expliciet vermeld, maar de Dinosauriers plantten zich voort
door middel van eieren.
|
|
| |
|
Pterosaurus
(Pteranodon)
|
Dinosaurus
Tyrannosaurus Rex
|
Ichtyosurus
Mosasaurus |
| |
|
|
|
|
| |
|
Aanvulling
| |
De T.rex in Leiden
In september 2013 werd in Montana (USA) een skelet gevonden van
een Tyrannosaurus. Het skelet werd gekocht door museum Naturalis
in Leiden. Paleontologen van Naturalis hebben het skelet
opgegraven en geprepareerd.
Vanaf 10 september 2016 is de gereconstrueerde dino, die TRIX is
genoemd, tentoongesteld in Naturalis.
Bij deze gelegenheid heeft PostNL een postset uitgegeven,
bestaande uit een souvenirvelletje met 3 postzegels en 3
bijbehorende ansichtkaarten.
Deze T.rex is de eerste die buiten de USA wordt getoond. Het is
ook één van de meest complete T.rex skeletten ter wereld.
|
|
|
|
|
|
|
