Vernietigingsstempels

 

 
     
 


Als alles goed gaat, worden de postzegels op een poststuk "ontwaard" ("vernietigd") om daarmee te verhinderen dat ze opnieuw voor frankering worden gebruikt. In het verleden namen de postadministraties dat vernietigen erg letterlijk en voorzagen de postzegels van zware zwarte stempels. zoals hieronder is te zien. In het merendeel van de gevallen ging dat overigens met een eenvoudig stempel, waarin de plaatsnaam en de datum zijn vermeld. Weinig interessant voor thematische verzamelaars. Thematici hebben de voorkeur voor een lichte afstempeling, waardoor de (thematische) afbeelding nog goed zichtbaar blijft.
In dit hoofdstuk worden diverse soorten van afstempeling getoond. Het zijn vaak de afbeeldingen in het stempel die voor een thematische verzameling interessant kunnen zijn. Ook de namen van de plaatsen mogen worden gebruikt.

 

 



 

 
 


2 stempels uit 2009 van bijkantoren in Rotterdam (Business points)
De namen Bijlstraat en vanVollenhovenstraat mogen in een thematische tentoonstelling worden gebruikt.
 

 
 

 

 

Vlagstempels

 
 


Een vlagstempel is een mechanische stempel die behalve van een datum- en plaatsnaamaanduiding ook is voorzien van een tekening of tekst in de zogenaamde "vlag". Soms bevat de vlag een eenvoudige aanwijzing van de post zelf (bijvoorbeeld: "Postcode, gebruik hem goed"), soms worden gebeurtenissen aangekondigd (bijvoorbeeld: "Bezoekt de Postzegeltentoonstelling Amphilex"), en soms worden er illustraties gebruikt om ergens de aandacht op te vestigen. De tekening is dan echt aangebracht als "eye-catcher".
Voor thematische verzamelaars kunnen de genoemde vlagstempels erg interessant zijn. Ze vormen een mooie afwisseling tussen de postzegels, speciaal op tentoonstellingen.
Enkele voorbeelden, zowel van Nederland als van andere landen.
 

 
 



 


 


 

 
 

 


 

 
 


 

 


 

 

 

Continuerend stempel
 

 


Bij dit poststuk bestaat de mechanische afstempeling niet uit 2 delen, maar zijn datumstempel en "vlag"
 in een zogenaamd "continuerend" machine-stempel gevat. Zeer uitzonderlijk en uiterst weinig voorkomend.
 

 

 

 
 

Reclamehandstempels

Vanaf 1925 stelde de PTT gemeentebesturen en tentoonstellingscommitees in de gelegenheid om door middel van een handstempel op alle uitgaande post reclame te maken voor de betreffende gemeente of tentoonstelling.
Dit stempel kwam dan in plaats van het gebruikelijke datumstempel. Deze manier van stempelen werd in een overeenkomst van maximaal een jaar vastgelegd. De gebruiksperiode kon wel telkens met een nieuw jaar worden verlengd.
Er mochten zelfs veranderingen in de tekst worden aangebracht, uiteraard tegen een extra jaarlijkse vergoeding.
Eind 1970 is door de PTT een eind gemaakt aan deze regeling.

De volgende plaatsen, in alfabetische volgorde, hebben gebruik gemaakt van deze regeling:
Aalsmeer, Alkmaar, Barendrecht, Barneveld, Beek bij Nijmegen, Bemmel, Bennekom, Berg en Dal, Bodegraven, Deventer, Dinxperlo, Driebergen, Ede, Elst, Epe, Gouda, 's Gravenzande, Groesbeek, Hattem, Heerde, 's Hertogenbosch, Honselersdijk, Hoorn, Hulst, Katwijk aan Zee, Krommenie, Kwintsheul, Leeuwarden, De Lier, Lisse, Lochem,Maasdijk, Maassluis, Maastricht, Middenbeemster, Midsland, Monster, Naaldwijk, Noordbeemster, Noordwijk, Ommen, Oostvoorne, Poeldijk, Princenhage, Sassenheim, Steenbergen, Terschelling, Ubbergen, Valkenburg, Voorburg, Voorschoten, Voorthuizen, Waalwijk, Waddinxveen, Wapenveld en Wateringen.
(bron: F.W.van der Wart: De Poststempels van Nederland, zesde druk, Po&Po, 1985)
Hieronder enkele voorbeelden.
 

 
 



 

 



 

 



 

 
  's-Hertogenbosch: 
"Vestig U in Den Bosch / Bouwgrond v.Handel & Industie"
  Noordwijk aan Zee:
 "Uw Woonplaats / Uw Zomerverblijf"
  Alkmaar:
 "Bezoekt de Vrijdagsche Kaasmarkt"
 
 

 

  Gelegenheidsstempels
Onder gelegenheidsstempels verstaat men stempels die uitsluitend worden gebruikt in een speciaal daarvoor ingericht postkantoortje bij een bepaalde manifestatie of evenement. Te denken valt dan aan tentoonstellingen, beurzen, conferenties, en dergelijke.  Deze gelegenheidsstempels worden in principe met de hand aangebracht.
De gelegenheidsstempels zijn meestal zo ontworpen dat ze een grote aantrekkingskracht hebben op thematische verzamelaars, omdat ze goed in hun thema passen. Soms worden ook speciale kaarten of enveloppen daarbij uitgegeven.

Hoe interessant de stempels ook mogen zijn, toch moet de term "maakwerk" hiervoor worden gebruikt. Zeker omdat ze niet "algemeen verkrijgbaar" zijn.
Als verzamelobjecten vormen de gelegenheidsstempels een interessant gebied, maar ze opnemen in een officiële tentoonstellingsverzameling moet zeker tot enkele exemplaren worden beperkt.
Enkele voorbeelden hier.
 
 
 

 


 

 
 


Gelegenheidsstempels uit resp. Polen, België en Sovjet-Unie
 

 
 

 

 
 

Christkindl
 

 
 


 


Het speciaal daarvoor ingerichte postkantoor van het Oostenrijkse plaatsje Christkindl verzendt elk jaar in de Kersttijd
ongeveer 2 miljoen kerststukken die zijn voorzien van een speciaal voor dat jaar ontworpen stempel.
En dat doen ze al sinds 1950. Hierboven is zo'n envelop. Prachtig voor een verzameling Kerstmis.

Een uitgebreide verzameling Christkindl stempels is te zien op
http://www.filavaria.nl/Christkindl.htm

 

 

 
 

Autopostkantoren

 
     
  In 1929 werd in Frankrijk het idee gelanceerd om een rijdend postkantoor te ontwikkelen voor manifestaties en sportevenementen, een "Bureau de Poste Automobile". Andere landen volgden dit voorbeeld: Duitsland, Tjechoslowakije, Hongarije, Engeland, Zwitserland en Zweden.
Nederland bleef niet achter. In 1939 ontwierp ene De Koo het eerste rijdende postkantoor voor de PTT.

 
 
 

Het Autopostkantoor nr. 1 bestaat uit een trekker van Chevrolet en een oplegger.
In afgekoppelde stand kan men aan de voorzijde acht schrijftafels uitschuiven.
Aan de achterzijde zijn drie geluiddichte telefooncellen ingebouwd.
Aan de tweede lengtezijde zijn een briefkaartenautomaat en twee postzegelautomaten aangebracht.
Over de lengte van het felrood geschilderde autopostkantoor staat in gouden letters "Post-Telegraaf-Telefoon".

 

 
 

 

 
  Het rijdend postkantoor werd voor het eerst ingezet bij de TT in Assen (30 juni - 1 juli 1939) en later bij diverse manifestaties, waaronder de Jaarbeurs in Utrecht, het Feyenoord Stadion in Rotterdam voor de NCRV landdag, en de Vierdaagse van Nijmegen.
 
 
 

 
  De ronde stempels auto-postkantoor zijn er met nummers 1,2, 3 en 4.  
 

 
  Paquebot
Een schip in "open zee" kan worden beschouwd als een stukje van het land van herkomst.
En daarom kunnen brieven of kaarten worden verstuurd vanaf dat schip gefrankeerd met postzegels van het 'eigen' land.
Volgens een regeling van de Wereldpostvereniging (UPU) moeten de opgeplakte zegels worden gestempeld in het land van terpostbezorging. Dat is meestal een havenplaats.
Het poststuk moet wel worden voorzien van het aanvullende stempel PAQUEBOT om aan te tonen dat de brief of kaart correct is gefrankeerd en niet extra mag worden beport.
Deze poststukken vormen een interessant verzamelgebied. Postzegels en brieven die zijn voorzien van de term "paquebot" worden door verzamelaars "paquebots" genoemd.
 
 
 


Brief geschreven aan boord van de Zweedse boot "Nagara" uit Göthenborg. Bestemd voor West-Duitsland.
Ter post bezorgd in Melbourne (Australië) en voorzien van extra stempel "Air Mail"
 

 

 

 

Voorafstempelingen  (pre-cancels)
 

 
 


 

 
  Voorafstempeling houdt in dat postzegels met een opdruk worden vernietigd vóórdat ze aan de verzender worden geleverd. Vaak zijn dat verzenders van grote partijen post. De posterij kan deze post sneller verwerken doordat het afstempelen kan worden overgeslagen. De gewone consument kan deze postzegels niet op het postkantoor kopen. Daarmee is hergebruik vrijwel uitgesloten. Postzegels met voorafstempeling worden of werden veel gebruikt in België, Frankrijk, de Verenigde Staten en Canada. Hierboven enkele voorbeelden.
 
 
 

 

 

 
 
 
 
  Terug naar overzicht 12 filatelistische elementen
 
 
  Terug naar overzicht Filavaria